Chin Miphun

Chin Miphun, Khami, Maru le Rungtu miphun hna hi Chin miphun cu an si ko nain an umnak hoih cio in min a dangdang in kawh an si. Asinain Arakan tlangcung i a ummi Chin hna cu an hramthawk ah Chin miphun an si i, min dang kawhnak zeihmanh an ngeih hlei lo caah ‘Chin miphun’ ti an si ko. Hi hna nih hin Chin miphun pumpi sining hi a langhter. Kale- Kabaw neelrawn in tlangcung leiah a hung kai vemi Chin an si ko i, mi dang cu tlangcung an phak tikah min a phunphun an i sak. Asinain hi hna miphun cu a hramthawk i an sining tein Chin ti an si ko. Cucaahcun min dangdang a ngeimi Chin hna zong hi Chin an rak si hrimhrim ko ti hi an langhter ngai.

Lemur tiva kam le nichuahlei Sandaway District le Pago ramthen tiang an va phan. An fanule kha an i dawh ngaingai i Kawl siangpahrang nih an firpiak tawn hna caah Kawl nih fir hna hlah seh tinak ah an hmai ah mawng an cuk hna i an ttial hna. Khami le Maru he hin an holh an i thei lo nain aa khatmi tampi a um. Hi hna zong hi hmailei samtom Chin an si.

Tlangcung Asho-Chin

Asho- Chin hna cu Irrawady tiva le Chindwin tiva tonnak i ( atu Sagaing hmun hrawng) an rak um lio in Hmunrawn-Chin he an rak i then i Hmunrawn-Chin hna cu Pandawng tlang in thlanglei ah an zuang i Thayet khua le Prome(Pyi) le Henzada khua tiang an phan. Cu lio ahcun a cheu cu thlanglei ah kal ve loin tlangcung i a kaimi an Chin hawi pawl sin ah an kal i, Kale-Kabaw neel ah Lai-Chin le Zo-Chin he hmunkhat ah khua an sa. Cu hna nih an chimnak ah cun Pagan siangpahrang chan lio i biaceih minthang Pyu Saw Hti an timi pa hi Asho-Chin a si i, a min taktak cu “Kha Sai Hlan” a si an ti. Khami miphun he hin vachung le varal in kan rak um tiah an ti.

Tlangcung Asho-Chin hna cu Kale-Kabaw neelrawn cun Masho miphun he tlangcung ah an kai ti hna i, atu thlanglei Laitlang le Arakan tlang tiang a ummi Asho-Chin hna khi an si. Mindat peng i a ummi Asho miphun hna cu, Ciin, Laitanu, Ng’lungthu, Thangpawng hrin tiah hrinphun pali ah an i then.

Mindat Asho-Chin nih an thawhkehning an chimnak ah a kan hringsortu cu ‘Pu Thu’ a si tiah an ti. Pu Thu nih Mang Tha a hrin i Mang Tha cu Kawl ah a peem. Asinain Mang Tha nih mang a manh i, “ka mang ah chaklei ah ka va kal i khua ka va tlak” tiah a chimh hna. A mang ning tein cun chaklei ah a va kal i khua cu a va tlak taktak. Cu khua cu ‘Mangtha khua’ an ti. Mang Tha nih Ha Myau Vui a hrin i, Ha Myau Vui nih Ki Khaw Nei a hrin. Ki Khaw Nei cu a thih tiang Mangngan khua ah a um i, Ki Khaw Nei fa Hi Lang cu Mindat peng ah a hun i tthial i khua a hung tla. Hi Lang hrinthlak cu atu Mindat peng i a ummi hi kan si tiah an ti.

M’Kang Miphun

M’kang miphun hi Asho-Chin miphun ttengnge an si. Lemru tiva in a chaklei Thluk khua le Zophong khua hrawngah an um i, Kawl siangpahrang nih an fanule kha an firpiak ve hna caah an fanule cu an hmai an tial ve hna. Cucaah cun M’kang miphun cu ‘Chinme’ tiah an ti hna, ‘Chinnak’ tinak a si. Mindat peng chaklei kam a ummi hna cu Kawl nih ‘Chinpoh, asiloah, Chinpung’tiah an ti hna. M’kang le Ng’man hna umnak thlang deuh ah hin Dai miphun an um i, cu hna zong cu Chin miphun an si. Cuti cun Asho-Chin ( Hmunrawn Chin ) cu a cheu Kawlram ah, a cheu Kale-Kabaw ram ah an um i, tthen hnih ah an i tthen. Asinain an i tthen ka hrawng ah hin cun rak i tlawngkal lengmang hna sehlaw a dawh. Zeicahtiah Sandaway District i a ummi Asho Chin pawl nih hitihin hla an ngei:-
“ Kan khua chaklei ram ah,
Ramro umnak hmunrawn ah
Kan pupa hna tlakmi khuapi cu
Ramro umnak hmunrawn ah
Iang ngei duhnung hmun cu
Ra tuah u, kan tlawng hna lai
Rianrang in kal hna usih
Maw ka nau, Lasi bantukte kha.” tiah Hmunrawn Chin hna nih nau-oih hla an ngeih. Hihi an sinin ai tthenmi tlangcung Chin pawl ngaihnak le an hlawi hnanak hla si dawh a si.

Cu ticun Masho le Asho-Chin miphun hna cu an karh chin lengmang i, a kakip ah khua an tla. Atu ah cun cozah nih uknak peng pathum ah an tthen hna i, Mindat, Kanpalet le Paletwa peng an ti hna.

Chaklei Chin Phu Chintlang Ah An Kainak

Chaklei Chintlang lei ah a kaimi hna hi, a hmasabik ah Meitei miphun le Hmar miphun an si i, an hnu in Lai le Zo nih an zulh hnawh hna. Hawi hlan i a kai mi hna cu hawi hnu i a kai mi nih an pawnchuah lengmang hna caah Meitei le Hmar miphun hna cu Chinram a lupar an tan i a tu an umnak Manipur ram le Hmar ram an phan. Pehthan ding
Lai Miphun Thawhkehnak Tuanbia. Pu Chawn Kio